Topics: Antisemitism: Monitoring, Antisemitism: Online, Elections, European Union, Hate, Internet, Islamophobia, Main Topic: Antisemitism, Social Media, Racism, Ukraine-Russia war (since 2014)
Abstract: W wyniku przeprowadzonego drugiego etapu pilotażowego monitoringu, mającego zbadać zjawisko narastającej liczby treści o charakterze nienawistnym w internecie w okresie kampanii wyborczej, dokonano wielu istotnych obserwacji.
Kampania do Parlamentu Europejskiego, będąca kolejną z serii kampanii wyborczych odbywających się w krótkim odstępie czasu od poprzednich, miała miejsce w okresie okołowakacyjnym, co wiązało się z mniejszym zaangażowaniem zarówno ze strony partii politycznych, jak i użytkowników internetu. Mimo tego obniżonego poziomu zaangażowania wzrost treści o charakterze nienawistnym był już zauważalny przed formalnym rozpoczęciem kampanii, co sugeruje, że polityczny i społeczny klimat pozostawał spolaryzowany na skutek poprzednich wyborów do Sejmu i Senatu, które odbyły się 9 października 2023 roku.
Wraz z formalnym rozpoczęciem kampanii wyborczej zaobserwowano stały wzrost aktywności w serwisach internetowych oraz ciągłą tendencję wzrostową treści o charakterze nienawistnym. Po zakończeniu kampanii doszło do istotnego zmniejszenia liczby tego typu treści.
Analiza zachowań użytkowników internetu podczas monitoringu ujawniła, że wzrost treści nienawistnych rozprzestrzeniał się między różnymi grupami, co świadczy o dynamicznym i płynnym charakterze tego zjawiska. Zauważono, że nienawistne treści skierowane do jednej grupy mniejszościowej często prowadziły do generowania nienawiści wobec innych grup mniejszościowych. Szczególnie interesującym aspektem jest fakt, że wzrost treści antysemickich korelował z nasileniem treści antyukraińskich i antyuchodczych, co sugeruje związek między różnymi formami nienawiści w dyskursie społecznym.
Zapraszamy do zapoznania się z raportem
Spis treści:
Wstęp
Metodologia
Badanie – wyniki
Analiza zmian
Treści o charakterze antysemickim
Treści o charakterze antyuchodźczym i antymuzułmańskim
Treści o charakterze antyukraińskim
Treści o charakterze anty-LGBT+
Wnioski końcowe
Publikacja powstała w ramach projektu „Kompleksowa strategia przeciwdziałania antysemickiej mowie nienawiści w przestrzeni publicznej”, finansowanego przez Fundację Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość, realizowanego przez Żydowskie Stowarzyszenie Czulent przy wsparciu merytorycznym Centrum Badań nad Uprzedzeniami.
Niniejsza publikacja nie prezentuje stanowiska i opinii Fundacji Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość (EVZ).
Abstract: W ramach półrocznego badania podjęliśmy działania mające na celu sprawdzenie, czy i kiedy nienawistne treści o charakterze antysemickim są usuwane przez międzynarodowe i polskie serwisy IT po otrzymaniu zgłoszenia od użytkowniczek i użytkowników o konieczności ich usunięcia. Chcieliśmy także sprawdzić, czy istnieje różnica w usuwaniu nienawistnych treści zgłaszanych przez zwykłych użytkowników a tzw. zaufane podmioty sygnalizujące.
W tym celu przeprowadziliśmy Badanie usuwania treści nielegalnych w internecie (zwane także MRE — Monitoring and Reporting Exercise), testując międzynarodowe platformy internetowe: Facebook, Instagram, YouTube, TikTok, platforma X (dawniej Twitter) oraz dostawców polskich usług pośrednich: Agora, wp.pl, onet.pl, natemat.pl, dorzeczy.pl i wykop.pl pod kątem stosowania krajowych i unijnych przepisów nakazujących usunięcie lub uniemożliwienie dostępu do treści nielegalnych, w tym mowy nienawiści. Badanie zostało przeprowadzone w momencie wchodzenia w życie nowej unijnej regulacji dotyczącej poprawy bezpieczeństwa w przestrzeni cyfrowej, znanej jako Rozporządzenie 2022/2065 lub Akt o usługach cyfrowych.
Spis treści:
Wstęp
Słowniczek
Ramy prawne
Metodologia
Etapy MRE
Kluczowe dane
Wskaźniki usuwalności zgłoszeń
Wnioski i rekomendacje
Publikacja powstała w ramach projektu Zabezpieczenie naszej społeczności, ochrona naszej demokracji: zwalczanie antysemityzmu poprzez zintegrowane podejście do rzecznictwa i bezpieczeństwa (projekt PROTEUS), współfinansowanego przez Unię Europejską.
Abstract: This book addresses the issues of memory (a more suitable word would be Marianne Hirsh’s term of postmemory) of the Holocaust among young Poles, the attitudes towards Jews and the Holocaust in the comparative context of educational developments in other countries. The term “Jews” is, as rightly noted Joanna Tokarska-Bakir (2010) a decontextualized term used here in the meaning of Antoni Sułek (2010) as a collective “symbolic” entity. The focus was on education (transmitting values), attitudinal changes and actions undertaken to preserve (or counteract) the memory of Jews and their culture in contemporary Poland. The study to which the book primarly refers was conducted in 2008 and was a second study on a national representative sample of Polish adolescents after the first one undertaken in 1998. The data may seem remote from the current political situation of stepping back from the tendency to increase education about the Holocaust which dominated after 1989 and especially between 2000 and 2005, nonetheless they present trends and outcomes of specific educational interventions which are universal and may set examples for various geopolitical contexts.
The focus of this research was not primarily on the politics of remembrance, which often takes a national approach, although state initiatives are also brought to the attention of the reader, but rather on grassroots action, often initiated by local civil society organizations (NGOs) or individual teachers and/or students. This study has attempted to discover the place that Jews have (or do not have) in the culture of memory in Poland, where there lived the largest Jewish community in pre-war Europe, more than 90% of which was murdered during the Holocaust. The challenge was to show the diversity of phenomena aimed at integrating Jewish history and culture into national culture, including areas of extracurricular education, often against mainstream educational policy, bearing in mind that the Jews currently living in Poland are also, in many cases, active partners in various public initiatives. It is rare to find in-depth empirical research investigating the ensemble of areas of memory construction and the attitudes of youth as an ensemble, including the evaluation of actions (programmes of non-governmental organisations and school projects) in the field of education, particularly with reference to the long-term effects of educational programmes. The assumption prior to this project was that the asking of questions appearing during this research would stimulate further studies.
The book is divided into three parts: Memory, Attitudes and Actions. All three parts of the book, although aimed at analysing an ongoing process of reconstructing and deconstructing memory of the Holocaust in post-2000 Poland, including the dynamics of the attitudes of Polish youth toward Jews, the Shoah and memory of the Shoah, are grounded in different theories and were inspired by various concepts. The assumption prior to the study was that this complex process of attitudinal change cannot be interpreted and explained within the framework on one single academic discipline or one theory. Education and the cultural studies definitely played a significant role in exploring initiatives undertaken to research, study and commemorate the Holocaust and the remnants of the rich Jewish culture in Poland, but the sociology, anthropology and psychology also played a part in helping to see this process from various angles.
Abstract: W polskim dyskursie publicznym zauważalna jest ciągłość form antysemickich. Według najnowszych badań, z postaw antysemickich się nie wyrasta, a co gorsza, doszło do rewitalizacji mitu o współodpowiedzialności Żydów za śmierć Jezusa Chrystusa. My, jako członkowie i członkinie Żydowskiego Stowarzyszenia Czulent, zaniepokojeni tym faktem, podjęliśmy się zadania zweryfikowania, dlaczego antysemityzmem zainfekowane są coraz młodsze osoby.
W tym celu postanowiliśmy przeanalizować podręczniki edukacji nieformalnej i podręczniki szkolne, dopuszczone do użytku szkolnego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i sprawdzić, czy i jak w podręcznikach przedstawiane są informacje o szeroko rozumianej kulturze, tradycji i historii Żydów w Polsce. Interesowała nas jakość i rzetelność tych informacji.
Dzięki pomocy m.in. Centrum Badań Holokaustu Uniwersytetu Jagiellońskiego, zrekrutowaliśmy/zrekrutowałyśmy studentki ostatniego roku judaistyki oraz doktorantki Centrum Badań Holocaustu, które przeanalizowały podręczniki.
Na podstawie zebranych materiałów, Alina Cała, Bożena Keff i Anna Lipowska-Teutsch przygotowały artykuły analizujące zastane treści. Interesowało nas to, jaki wpływ treść zawarta w podręczniku ma na młodego odbiorcę i młodą odbiorczynię, uwzględniając tutaj aspekt kulturowy, socjologiczny, historyczny
i psychologiczny. Każdy artykuł wykorzystuje zebrane cytaty z podręczników do języka polskiego, historii, historii i społeczeństwa, wychowania do życia w rodzinie i wiedzy o społeczeństwie. Chcąc ułatwić czytelnikowi/czytelniczce weryfikację cytatów, za każdym razem podawaliśmy w przypisach pełny adres bibliograficzny podręcznika.
Naszym celem było również stworzenie publikacji edukacyjnej, która ma służyć jako narzędzie dla osób zajmujących się edukacją formalną i nieformalną oraz przeciwdziałaniem antysemityzmowi. Dlatego też zostały opracowane artykuły poruszające kwestię antysemityzmu w przestrzeni publicznej (Anna Zawadzka), zjawiska antysemityzmu w Polsce (Anna Makówka-Kwapisiewicz) oraz aspekty psychologiczne i prawne mowy nienawiści (Beata Zadumińska i Szymon Filek).
Spis treści:
Wstęp
Zjawisko antysemityzmu w Polsce na podstawie badań
Analiza podręczników szkolnych i scenariuszy zajęć
Kultura i społeczeństwo w podręcznikach szkolnych z przedmiotów humanistycznych
Kulturoznawcza analiza zawartości podręczników szkolnych związanych z treściami dotyczącymi Żydów (i pokrewnymi)
Pochwała myślenia krytycznego
„Kultywujemy polskość”. Antysemityzm w przestrzeni publicznej
Mowa nienawiści. Sprawcy. Ofiary. Świadkowie
Mowa nienawiści. Aspekty prawne
Biogramy autorów i autorek
. Informacja o projekcie
Informacja o Żydowskim Stowarzyszeniu Czulent
Publikacja powstała w ramach projektu „Antysemityzm nie jest poglądem” zrealizowanego w ramach programu Obywatele dla Demokracji, finansowanego z Funduszy EOG, a także ze środków The Kronhill Pletka Foundation, International Council of Jewish Women, Network of East-West Women oraz dzięki dotacji Kennetha Slatera, Allena Haberberga, Shaloma Levy i Michaela Traisona.
Abstract: Przez ostatnie dwa lata eksperci i ekspertki współpracujący z Żydowskim Stowarzyszeniem Czulent przy realizacji projektu „Zintegrowany system monitorowania antysemickich przestępstw i mowy nienawiści oraz pomocy i wsparcia dla członków społeczności żydowskiej” katalogowali i analizowali nienawistne wpisy, symbole i znaki znalezione w przestrzeni publicznej oraz na platformach mediów społecznościowych. Celem tychże działań, była analiza nienawistych treści wymierzonych w społeczność żydowską. Badając sposoby wykorzystania mediów społecznościowych, symboli i memów w próbach indoktrynacji i ataków na grupy mniejszościowe oraz reakcje organów ścigania czy wymiaru sprawiedliwości, doszliśmy do wniosku, iż nadal dominuje niska świadomość społeczna na temat praktyk i obrazów współcześnie promujących nienawiść.
Wychodząc naprzeciw potrzebom osób działających na rzecz praw człowieka, stworzyliśmy niniejsze opracowanie w którym zebrano przykłady symboli, pojawiających się w przestrzeni publicznej, aby zilustrować ich dwuznaczność, ironię i wiarygodne zaprzeczenia, dając możliwość osobom aktywistycznym narzędzia w rozszyfrowaniu i zmierzeniu się z symboliką nienawiści.
Wychodząc z założenia, iż nienawiść nie ogranicza się do żadnego spektrum ideologicznego, zebraliśmy i opracowaliśmy materiały, które wykorzystywane są do ataków na grupy mniejszościowe i nie tylko. Publikacja została ponadto poszerzona o perspektywę socjologiczną, uwzględniającą nienawistne znaki w domenie symbolicznej autorstwa Lecha M. Nijakowskiego. Psychologiczne aspekty mowy nienawiści opracowane przez Mikołaja Winiewskiego oraz praktyczne rozwiązania prawne opracowane przez Joanna Grabarczyk-Anders, Jacka Mazurczaka oraz Tomasza Plaszczyka.
Publikacja ta, zawiera nie tylko symbole związane z ruchami skrajnymi, które są dostrzegane przez społeczeństwo i jednoznacznie odbierane jako przejaw nienawiści, ale również takie, które nie wzbudzają zainteresowania czy niepokoju ponieważ eksponują niejasne i kontekstowe symbole nienawiści wykorzystywane bez większych konsekwencji, jeśli w ogóle. Są to symbole i znaki, które wykorzystują ironie, humor, przekierowanie na inny temat, błędną charakterystykę i estetykę, aby zawoalować swoje przekonania i zatrzymać „normies” w nienawiści.
Strategia ta polega na przywłaszczaniu symboli i przypisywaniu im nienawistnego znaczenia. W tym kontekście, na przykład gest „okay” czy żaba Pepe, mogłoby się wydawać dają możliwość wiarygodnego odpierania zarzutu o szerzenie nienawiści i ośmieszają oskarżyciela. Co w konsekwencji przyczynia się do zakodowanego funkcjonowania nienawiść w głównym nurcie. Mając ponadto na uwadze przyswajalność nowych technologii i platform komunika-
cyjnych, wiele ruchów nienawiści dostosowało się do młodzieżowych platform, takich jak TikTok, Instagram, Twitch czy Discord. Równie sprawnie wykorzystują serwery gier wideo, by radykalizować, propagując nienawiść i nienawistne zachowanie. Budują w ten sposób sieć kontaktów, mobilizują nowe grupy dla poparcia skrajnych grup czy partii politycznych, burząc podział pomiędzy światem online i światem offline. W ten sposób nienawiść ograniczona do ekstremalnych przestrzeni online, jest normalizowana i coraz częściej pojawia się w „prawdziwym życiu”, gdzie często jest powiązana z przypadkami terroryzmu
na całym świecie.
Dlatego tak ważne są rozwiązania systemowe, bazujące na wsparciu infrastruktury badawczej i edukacyjnej, zaangażowania organizacji non-profit oraz grup społecznych w przeciwdziałanie nienawiści. Niewystarczające jest
ustanowienie prawa przeciwko stale ewoluującym praktykom nienawistnym
grup skrajnych, bez rozwiązań edukacyjnych w tym zakresie, prewencyjnych i informacyjnych. Bez podejścia międzysektorowego tworzy się przestrzeń dla grup i ruchów nienawiści, które w pełni mogą działać na wolności i szerzyć nienawiść.
Mamy nadzieje, że nasze opracowanie przyczyni się do zmiany i będzie
zaczątkiem takiej współpracy.
Spis treści:
Domeny symboliczne i nienawistne znaki. Perspektywa socjologiczna. Lech M. Nijakowski
Psychologiczne aspekty mowy nienawiści. Mikołaj Winiewski
Znaki nienawiści – katalog. Anna Makówka-Kwapisiewicz
Zawiadomienie o przestępstwie i co dalej? – uwagi praktyczne. Tomasz Plaszczyk
Postępowania dotyczące mowy nienawiści w Internecie. Joanna Grabarczyk-Anders, Tomasz Plaszczyk, Jacek Mazurczak
Słowniczek podstawowych pojęć. Tomasz Plaszczyk
Kazusy – przykłady zawiadomień o przestępstwach z nienawiści
Publikacja powstała w ramach projektu „Zintegrowany system monitorowania antysemickich przestępstw i mowy nienawiści oraz pomocy i wsparcia dla członków społeczności żydowskiej”, realizowanego przez Żydowskie Stowarzyszenie Czulent oraz Gminę Wyznaniową Żydowską w Warszawie. Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu Prawa, Równość i Obywatelstwo na lata 2014-2020 oraz Fundacji Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość (EVZ).
Abstract: Jewish Association Czulent as an advocacy organization working to spread tolerance and shape attitudes of openness towards national, ethnic and religious minorities, with particular emphasis on counteracting anti-Semitism and discrimination, taking into account cross-discrimination.
Observing the public debate on hate speech and hate crimes, which increasingly appears in the mainstream, we have noticed a high level of its politicization. This is particularly visible in the topic of anti-Semitism, which is even instrumentalized and used as a political tool.
The politicization and exploitation of hate thus influences discussions about hate crimes. In this way, we do not focus on the solutions and functioning of investigative bodies or courts, but on political "colors". As a result, injured people lose their human dimension and become only the subject of statistics.
Instead of focusing on eliminating the phenomenon or analyzing the increase in hate speech and hate crimes. We focus on the discourse regarding the uniqueness and tolerance of the "Polish nation". This contributes to the phenomenon of underreporting, and people and groups that require support and are particularly vulnerable to hateful attacks are afraid to report such attacks and seek support.
Therefore, we decided to focus on the injured people in our actions. We analyzed the individual stages, from the decision to report a crime to the final court judgment. The respondents represented various social groups, which allowed us to learn from different perspectives about the experiences and emotions that accompanied them at particular stages. In the interviews we conducted, we paid attention to the actors who appeared at various stages, which is why our study includes, in addition to the police, prosecutor's office, and courts, non-governmental organizations and the media.
We hope that our activities and research will contribute to supporting people exposed to such attacks and a comprehensive understanding of the challenges faced not only by people injured in hate crimes, but also by their representatives, investigators, prosecutors and judges. We encourage you to use the research cited, but also to develop and expand it.
Contents:
Information on the survey and methodology
Hate crimes – experiences
Human rights defenders
Directive 2012/29/EU of the European Parliament and of the Council
Gender aspects
Hate crimes – enhancements are needed
Summary and final conclusions
The publication was created thanks to funding from the Foundation Remembrance, Responsibility and Future (EVZ Foundation), as part of the project "Pre-project for the Project: Strategic Litigation as one of the Tools to Counteract Antisemitism on the Internet".
Abstract: Niniejszy raport, powstały z inicjatywy Żydowskiego Stowarzyszenia Czulent, i Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie, zawiera dane o przestępstwach z nienawiści, incydentach na tle antysemickim i mowie nienawiści motywowanej antysemityzmem, zgłoszene przez członków i członkinie społeczności żydowskiej, za pośrednictwem platformy zglosantysemityzm.pl. Raport poszerzony został o opisane trendy, które zaobserwowano dzięki zebranym danym w 2023 roku oraz metodologię badawczą, którą zastosowano podczas naszych działań.
Spis treści:
Wstęp
Metodologia
Zestawienie: incydenty antysemickie zgłoszone na platformę w roku 2023
Graficzne zestawienie wyników
Typy incydentów
Formy antysemityzmu
Lokalizacja incydentów o podłożu antysemickim
Przejawy antysemityzmu po 7 października 2023
Konta hurtownicz
Podejmowane działania Żydowskiego Stowarzyszenia Czulent
Publikacja powstała w ramach projektu„Online antisemitism in Poland:
establishment of a legal aid helpdesk, reporting and advocacy activities”, finansowanego z Fundacji „Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość” (EVZ), realizowanego przez Żydowskie Stowarzyszenie Czulent.
Abstract: Niniejszy raport, powstały z inicjatywy Żydowskiego Stowarzyszenia Czulent, i Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie, zawiera dane o przestępstwach z nienawiści, incydentach na tle antysemickim i mowie nienawiści motywowanej antysemityzmem, zgłoszene przez członków i członkinie społeczności żydowskiej, za pośrednictwem platformy zglosantysemityzm.pl. Raport poszerzony został o opisane trendy, które zaobserwowano dzięki zebranym danym w 2022 roku oraz metodologię badawczą, którą zastosowano podczas naszych działań.
Spis treści:
Wstęp
Metodologia i słownik pojęć
Podsumowanie: incydenty antysemickie zgłoszone przez platformę w Polsce w 2022 roku
Statystyki:
Przykłady
Wnioski
Opis projektu
Organizacje realizujące projekt
Publikacja powstała w ramach projektu „Zintegrowany system monitorowania antysemickich przestępstw i mowy nienawiści oraz pomocy i wsparcia dla członków społeczności żydowskiej”. Projekt realizowany przez Żydowskie Stowarzyszenie Czulent oraz Gminę Wyznaniową Żydowską w Warszawie.
Projekt finansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach programu Prawa, Równość i Obywatelstwo na lata 2014-2020 oraz Fundacji Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość (EVZ).
Abstract: This book addresses the issues of memory (a more suitable word would be Marianne Hirsh’s term of postmemory) of the Holocaust among young Poles, the attitudes towards Jews and the Holocaust in the comparative context of educational developments in other countries. The term “Jews” is, as rightly noted Joanna Tokarska-Bakir (2010) a decontextualized term used here in the meaning of Antoni Sułek (2010) as a collective “symbolic” entity. The focus was on education (transmitting values), attitudinal changes and actions undertaken to preserve (or counteract) the memory of Jews and their culture in contemporary Poland. The study to which the book primarly refers was conducted in 2008 and was a second study on a national representative sample of Polish adolescents after the first one undertaken in 1998. The data may seem remote from the current political situation of stepping back from the tendency to increase education about the Holocaust which dominated after 1989 and especially between 2000 and 2005, nonetheless they present trends and outcomes of specific educational interventions which are universal and may set examples for various geopolitical contexts.
The focus of this research was not primarily on the politics of remembrance, which often takes a national approach, although state initiatives are also brought to the attention of the reader, but rather on grassroots action, often initiated by local civil society organizations (NGOs) or individual teachers and/or students. This study has attempted to discover the place that Jews have (or do not have) in the culture of memory in Poland, where there lived the largest Jewish community in pre-war Europe, more than 90% of which was murdered during the Holocaust. The challenge was to show the diversity of phenomena aimed at integrating Jewish history and culture into national culture, including areas of extracurricular education, often against mainstream educational policy, bearing in mind that the Jews currently living in Poland are also, in many cases, active partners in various public initiatives. It is rare to find in-depth empirical research investigating the ensemble of areas of memory construction and the attitudes of youth as an ensemble, including the evaluation of actions (programmes of non-governmental organisations and school projects) in the field of education, particularly with reference to the long-term effects of educational programmes. The assumption prior to this project was that the asking of questions appearing during this research would stimulate further studies.
The book is divided into three parts: Memory, Attitudes and Actions. All three parts of the book, although aimed at analysing an ongoing process of reconstructing and deconstructing memory of the Holocaust in post-2000 Poland, including the dynamics of the attitudes of Polish youth toward Jews, the Shoah and memory of the Shoah, are grounded in different theories and were inspired by various concepts. The assumption prior to the study was that this complex process of attitudinal change cannot be interpreted and explained within the framework on one single academic discipline or one theory. Education and the cultural studies definitely played a significant role in exploring initiatives undertaken to research, study and commemorate the Holocaust and the remnants of the rich Jewish culture in Poland, but the sociology, anthropology and psychology also played a part in helping to see this process from various angles
Topics: Main Topic: Other, Jewish Identity, Jewish Revival, Antisemitism, Jewish Culture, Jewish Heritage, Rabbis, Kashrut, Shechita / Ritual Slaughter, Jewish Organisations, Care and Welfare
Abstract: Auschwitz, Holokaust, antysemityzm...
Te trzy słowa symbole ewokują całą listę pytań badawczych. Czym jest dzisiaj dla nas - mieszkańców Polski - Auschwitz? Jaką wiedzę na temat obozu posiadamy, zwłaszcza czy wiemy, że Żydzi stanowili największą grupę ofiar? Czego symbolem jest dla nas – Polaków – Auschwitz, szczególnie czy jest raczej symbolem polskiego męczeństwa, czy żydowskiego Holokaustu? Jaki jest stosunek Polaków do Żydów? Jak szeroko rozpowszechniony i jak głęboki jest antysemityzm w Polsce, w jej różnych regionach i środowiskach? Czy mamy do czynienia z jednego rodzaju antysemityzmem czy z różnymi antysemityzmami? Co o Auschwitz, Zagładzie i Żydach wiedzą i sądzą młodzi Polacy? Jak efektywne są rozmaite działania edukacyjne i informacyjne dotyczące Zagłady i Auschwitz? Jaki skutek odniosły debaty o stosunkach polsko-żydowskich wywołane publikacją książek Jana Tomasza Grossa? Jakie doświadczenie wizyty w miejscach pamięci, takich jak Auschwitz, Majdanek czy Treblinka, zmienia myślenie młodych? Czy wzrost wiedzy o Zagładzie i Auschwitz zmienia postawy, zwłaszcza czy eliminuje antysemityzm?
Niniejszy tom zawiera artykuły, w których podjęto próbę udzielenia odpowiedzi na te pytania.
Abstract: Warto zwrócić uwagę na przestrzenie lokalne – przedwojenne sztetle, małe miejscowości zamieszkiwane przed wojną przez liczne społeczności żydowskie. To w nich wyraźniej widać następstwa Zagłady. Po wojnie przestały istnieć tam całe wspólnoty żydowskie, a po ich wielowiekowej obecności pozostały domy, sklepy, przed-mioty codziennego użytku; wojnę przetrwało, choć w różnym stanie, żydowskie dziedzictwo materialne – dawne synagogi, cmentarze, książki, przedmioty kultu religijnego. Wielu badaczy wskazuje na fakt, że nieżydowscy mieszkańcy odnieśli korzyści na skutek Holokaustu – przejęli majątki należące kiedyś do Żydów oraz pozycje społeczne zajmowane kiedyś przez nich Ten fakt, jak również namacalność Zagłady w przestrzeniach dawnych sztetli(masowe groby, niezamknięte getta, egzekucje) i różne postawy wobec ludobójstwa oraz jego ofiar miały wpływ na kondycję tworzących się po wojnie społeczności – szczególnie w wymiarze tożsamościowym. Następstwa Zagłady złożyły się na ramy trudnej przeszłości, które do dziś kształtują postawy wobec Żydów oraz pamięć o Holokauście w dawnych sztetlach. Co ważne, przestrzenie te zachowały w dużym stopniu swój urbanistyczny układ – do dziś stoją tam przedwojenne domy i kamienice, pozostały też elementy żydowskiego dziedzictwa materialnego – najczęściej dawne synagogi oraz żydowskie cmentarze. Pamięć o wojnie, o dawnych sąsiadach, o postawach członków grupy własnej jest wciąż podtrzymywana jako część lokalnego kontekstu.
Abstract: Krakow's Jews, scattered around the world, reminisce about their hometown. The main reasons for returning to Krakow are recurring images of the past and the urge to see their life story as a coherent whole. The returnees rediscover their hometown through their own traces of memory, although there are shared stops on the way. These are the places associated with their childhood and their family history, but also with the heritage of Krakow's Jews and the Holocaust. Such diverse stops on the trail of memories show dual identity of the city – the city of a once glorious past but also stigmatised by blood, murder and loss. The absence of the families of the murdered Jewish community is equivalent to the lack of natural environment of commemoration. Those returning are looking for a new commemorative milieu, and everyone who remembers will also become part of it (e.g. their school friends, teachers, neighbours etc.). Finally, the returnees are coming back home – to the house where they were born, but one that is not home anymore.
Abstract: Many readers may be taken aback by the eponymous question. The “reconstruction”, “renaissance”, or “revitalization” of Jewish life has usually been referred to in the affirmative, not necessarily denoting one and the same notion of that phenomenon in each case. It may be worthwhile setting out to explore this issue by establishing in the first place what “Jewish life” consists of, where “the Jewish” and “the non -Jewish” have their dividing line, and what criteria should be assumed if the choice were between the objective and the subjective ones. More questions arise from such deliberations, pertaining to the definition of Jewish culture, Judaism, Jewish space, and Jewish identity; should these concepts be looked at from the perspective of essentialism or constructivism? or may be a new perspective is to be sought, one that sits somewhere at the junction of these two extremes? Every community obviously faces problems caused by the designata of collective categories; however, the contemporary Jewish community seems to be particularly affected by these in Poland. It is beyond doubt that the principal reason for that situation stems from the Holocaust – the experience and aftermath of that tragic event.
