Jaaroverzicht antisemitisme in Nederland 2002 en overzicht 1 januari-5 mei 2003
Translated Title
Annual Review of antisemitism in the Netherlands in 2002 and overview of 1 January-May 5, 2003
Publication Date
Publication Place
Publisher
Abstract
Vorig jaar signaleerde CIDI een steeds antisemitischer klimaat, met name omdat uitingen in elke sector van de samenleving zichtbaar werden: werksfeer, onderwijs, sport, internet, emails. Over het gehele jaar 2002 is daarin weinig verandering gekomen.
Opvallend in de cijfers over deze verslagperiode is de behoorlijke toename in 2002 van het aantal incidenten met geweld en dreiging met geweld alsmede het aantal scheldpartijen ten opzichte van 2001: respectievelijk van 62 naar 99; in totaal een toename van 60%. Voor diegenen die als Jood herkenbaar zijn, zijn deze gegevens extra bedreigend, want ze blijken in toenemende mate het slachtoffer van deze bejegeningen te worden. Veelal zijn Noord-Afrikaanse jongeren de daders.
Verontrustend is ook de toename van het aantal incidenten uit het onderwijs: In 2001 zijn dat er vier, in 2002 zijn dat er 6 en in de eerste maanden in 2003 zijn 7 meldingen ontvangen. Het onderwijs zou juist een plaats moeten zijn waar tegen antisemitisme en andere vormen van racisme hard stelling wordt genomen.
De stijging in 2002, schreef CIDI in mei vorig jaar, had te maken met de toegenomen verruwing van de samenleving (ook het aantal incidenten tegen moslims is de afgelopen jaren toegenomen), en vooral met het opgelaaide geweld tussen Israel en de Palestijnen in maart/april 2002. Dat toename van de anti-Joodse uitingen hier een duidelijke samenhang vertoont met het geweld in het Midden Oosten, moge blijken uit het feit dat in maart/april/mei 2002 een exceptioneel grote toename te bespeuren viel. Toen vond de operatie ‘Defensive Shield’ plaats en schetsten Palestijnen en media regelmatig het beeld dat de strijd in het Palestijnse vluchtelingenkamp in Jenin een soort opstand van het getto van Warschau was. In werkelijkheid vielen er onder de Palestijnen 55 doden en aan Israelische kant 22 doden.
De strijd tussen Israel en de Palestijnen ging in de periode januari-begin mei 2003 ‘gewoon door’. Toch kreeg het geweld veel minder aandacht door de oorlog tegen Irak, hetgeen zich weerspiegelde in Nederland door een cijfermatige teruggang van antisemitische incidenten in vergelijking met dezelfde periode van het vorige jaar. Het oude stijgende niveau keerde terug. In hoeverre deze trend zich doorzet valt nu nog niet te zeggen. Vermoedelijk is deze verminderde aandacht voor Israel in de afgelopen maanden niet de enige oorzaak dat antisemitische uitingen in januari-mei 2003 in real life zijn afgenomen. Er is zich nog een ander fenomeen aan het ontwikkelen.
Antizionisme, antisemitisme
De meeste scheldincidenten – doch zeker niet alle – worden gepleegd door jongeren van Noord-Afrikaanse afkomst. Al vanaf 2000 wijst CIDI hierop. Deze jongeren tonen over het algemeen sterke solidariteitsgevoelens met de Palestijnen, en worden beïnvloed door Arabische Tv-zenders die de religieus-antisemitische vooroordelen die in de Arabische wereld leven, naar Europa exporteren via de schotelantenne. Sommige Arabische jongeren van de tweede en derde generatie zijn slecht in de Nederlandse samenleving geïntegreerd. Ze kennen geen onderscheid tussen Joden en Israel. De weerzin tegen de Israelische politiek wordt rechtstreeks vertaald in antisemitische uitingen jegens Joden. De Tweede Wereldoorlog is voor hen een oorlog uit een ver verleden, waarmee zij op geen enkele wijze verwantschap hebben.De verstoringen van de dodenherdenking in 2003 laten dat zeer scherp zien. Sommigen misbruiken de Tweede Wereldoorlog zelfs om bewust te provoceren. Maar het gaat niet alleen om een relatief kleine groep Arabische jongeren.
De samenleving lijkt steeds minder in staat een discussie over Israel zonder vooroordelen over Joden te voeren. Gretta Duisenberg vergelijkt de Israelische politiek met Nazi-praktijken. Wel voegt zij er nog ‘genuanceerd’ aan toe “uitgezonderd de Holocaust”. Juridisch is dat wellicht niet puur antisemitisch, maar deze uitingen kwetsen Joden wel. Evenals haar opmerking over de macht van de Joodse lobby waaraan het politieke succes van Israel te danken zou zijn en haar opmerking 6 miljoen handtekeningen te willen ophalen. Getuige de uitspraak van het Openbaar Ministerie van 23 december 2002 heeft zij met haar laatstgenoemde uitspraak bijgedragen aan het ‘het vergiftigen van de atmosfeer waarin in Nederland het politieke debat moet plaatsvinden’. Zij balanceert regelmatig op de scheidslijn tussen antizionisme en antisemitisme. Zij bedient zich daarbij van anti-Joodse uitlatingen uit frustratie over de situatie van de Palestijnen. Dat is een oud fenomeen, immers al vanaf de Middeleeuwen krijgen Joden de schuld van allerlei misstanden. Kennelijk is ook zij, en zij is bepaald niet de enige, niet in staat onderscheid te maken tussen Joden en de Israelische politiek.
De scheidslijn tussen antisemitisme en kritiek op Israel is inderdaad dun. Laten we het nogmaals stellen: kritiek op Israel als staat, zijn beleid of op de mensenrechtensituatie is geen antisemitisme, hoogstens een politiek verschil van mening. Maar er zijn legio situaties waarin die kritiek gepaard gaat met oneigenlijke beschuldigingen die met de situatie ter plaatse niets van doen hebben. Die beschuldigingen hebben bijna altijd te maken met een negatieve interpretatie van de geschiedenis en de godsdienst van het Joodse volk. Oud-hoogleraar politicologie en moderne geschiedenis Peter Pulzer (Oxford University) heeft in een recent artikel ‘The new antisemitism, or when is a taboo not a taboo?’ een toets ontwikkeld die helpt met het onderscheiden van antisemitisme van anti-Israel kritiek. We geven die toets hier enigszins aangepast weer:
Heeft de betrokken persoon die de uitlating deed:
niet alleen specifieke individuen of organisaties in Israel bekritiseerd, maar ook anonieme collectieven, zoals de Joodse lobby, de Joodse gemeenschap of de Joodse stem?
de economische positie van Joden, betrokkenheid van Joden bij media of één van de andere zogenaamde Joodse eigenschappen benadrukt of overdreven?
geklaagd dat elke kritiek op Israel automatisch als antisemitisme wordt betiteld?
de Israelische regering vergeleken met nazisme en het optreden van het Israelische leger met de SS, Holocaust of genocide?
om boycots en sancties gevraagd die alleen tegen Israel gericht zijn, terwijl hij dat nog nooit heeft gedaan bij andere ernstige zaken in deze wereld?
Als het om beeldmateriaal gaat, dan luidt de aanvullende vraag:
Heeft de kunstenaar/tv-maker:
de davidster gebruikt om Israel´s militaire apparaat te identificeren?
met een keppeltje Israelische politici aangeduid?
Swastika´s gebruikt om de Israeli’s of zionisten te identificeren?
Israeli´s of zionisten geportretteerd op een voor Joden karikaturale wijze?
Als één of meerdere van bovenstaande vragen met ja beantwoord worden, dan komt de persoon die de uitlating heeft gedaan in de gevarenzone en wordt de scheidslijn tussen anti-Israel gedrag en antisemitisme al snel overschreden. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij de anti-Israel demonstratie in Amsterdam op 13 april 2002. Daar werd Sharon vergeleken met Hitler en werden davidsterren gelijkgesteld aan swastika’s. Dit soort uitingen hebben niets meer met het gewone protest tegen Israel te maken. Daarom neemt CIDI ze op in zijn rapport. In geval van vagere scheidslijnen, kiest CIDI voor een voorzichtiger koers en wordt de melding niet opgenomen.
Dit is wellicht ook één van de oorzaken waarom het aantal antisemitische incidenten in ons rapport over de eerste vijf maanden van 2003 getalsmatig is teruggelopen. Verder mag niet vergeten worden dat sinds de vorige rapportage zowel aan Islamitische als aan Joodse kant initiatieven ontplooid zijn om beter met elkaar in gesprek te komen. Ook dit heeft wellicht tot een afname van de incidenten vergeleken met dezelfde periode in 2002 geleid. Dat zou een positieve ontwikkeling zijn.
Joods wereldcomplot
Op het internet wemelt het van personen die menen dat er een wereldsamenzwering van de Joden is om andere mensen te overheersen. In de Arabische staten is die beschuldiging al langer ingeburgerd en zijn de ‘Protocollen van de Wijzen van Zion’ populair als tv-serie. Dit schotschrift uit de tijd van de Tsaren gaat uit van een Joods wereldcomplot. Het heeft in het begin van de twintigste eeuw tot bloedige pogroms in de Oekraine en Rusland geleid. Hoe sterk die gedachte thans in de Arabische media leeft, bleek ook uit de reacties op de oorlog in Irak. Daar kon je alom de beschuldiging horen dat het Amerikaanse optreden tegen Saddam Hussein was bekokstoofd door de Joodse lobby. Dit soort onderbuikgevoelens komt nu bijna achteloos ook in het Nederlandse politieke discours terecht. Voorbeelden zijn de eerder genoemde uitglijers van Gretta Duisenberg, maar ook het artikel over Paul Verhoeven in Veronica Magazine, de (herroepen) uitlating van Adam Curry in ‘Met het oog op morgen’ en niet te vergeten het boek van Peter Edel met het voorwoord van Karel Glastra van Loon. Het zijn juist die terloopse opmerkingen in het openbaar over de Joodse wereldmacht in fatsoenlijke bladen of radioprogramma’s of het zonder meer plaatsen van een antisemitische column in een veel gelezen krant die zorgen baren. Nederland is daarin overigens geen uitzondering.
Europa
Juliane Wetzel, werkzaam bij het Centrum voor Antisemitisme Onderzoek in Berlijn zegt dat de meest voorkomende vorm van hedendaags antisemitisme in Europa de Joodse complottheorie is, zowel binnen rechts als links. Antiglobalisten droegen onlangs in een demonstratie in Duitsland een bord mee, waarop Uncle Sam was afgebeeld met een Joodse haakneus. Aan zijn vinger hangt aan een zijden draadje de globe: Joden bepalen de wereld, ook die van de Amerikanen….
Een onderzoek van het Forum for Countering Antisemitism bevestigt dit beeld. Dit instituut constateert dat zich in vele landen een sfeer van haat aan het ontwikkelen is tegen zowel Israel als Joden, waarin beiden verantwoordelijk worden gehouden voor al het kwaad in de wereld. Het Forum volgt deze ontwikkeling en constateert dat Islamitische organisaties, extreemrechts en extreemlinks elkaar hebben gevonden daar waar het gaat om de Joden als schuldigen aan te wijzen voor alles wat zij mis vinden in onze samenleving. In Nederland is de neonazistische Weerwolf groepering van Eite Homan hiervan een voorbeeld. Deze verspreidt via een Amerikaanse website extreemrechtse Jodenhaat en roept tegelijkertijd op tot de Palestijnse strijd tegen Israel.
Het Steven Roth Instituut van de Universiteit van Tel Aviv, dat onderzoek doet naar antisemitisme wereldwijd en waaraan ook CIDI zijn medewerking verleent, stelt over 2002 een dramatische toename van het aantal incidenten vast. Vooral het feit dat antisemitische activiteiten verschuiven van totalitaire staten naar westerse democratieën noemen de onderzoekers ‘alarmerend’. Wereldwijd vonden in 2002 en begin dit jaar 311 zeer ernstige agressieve incidenten tegen Joden buiten Israel plaats, waarbij in 56 gevallen wapens werden gebruikt. De agressie is vooral toegenomen in Frankrijk, België en Engeland. Maar ook in Noord-Amerika en Rusland is het aantal incidenten gestegen. In Oost-Europa en Zuid-Amerikaanse landen heeft het dezelfde omvang als het voorgaande jaar. In België en Frankrijk werden synagogen in brand gestoken en Joden neergestoken. Tegen deze achtergrond valt hetgeen zich in Nederland tot nu toe heeft voorgedaan mee.
Opvallend in de cijfers over deze verslagperiode is de behoorlijke toename in 2002 van het aantal incidenten met geweld en dreiging met geweld alsmede het aantal scheldpartijen ten opzichte van 2001: respectievelijk van 62 naar 99; in totaal een toename van 60%. Voor diegenen die als Jood herkenbaar zijn, zijn deze gegevens extra bedreigend, want ze blijken in toenemende mate het slachtoffer van deze bejegeningen te worden. Veelal zijn Noord-Afrikaanse jongeren de daders.
Verontrustend is ook de toename van het aantal incidenten uit het onderwijs: In 2001 zijn dat er vier, in 2002 zijn dat er 6 en in de eerste maanden in 2003 zijn 7 meldingen ontvangen. Het onderwijs zou juist een plaats moeten zijn waar tegen antisemitisme en andere vormen van racisme hard stelling wordt genomen.
De stijging in 2002, schreef CIDI in mei vorig jaar, had te maken met de toegenomen verruwing van de samenleving (ook het aantal incidenten tegen moslims is de afgelopen jaren toegenomen), en vooral met het opgelaaide geweld tussen Israel en de Palestijnen in maart/april 2002. Dat toename van de anti-Joodse uitingen hier een duidelijke samenhang vertoont met het geweld in het Midden Oosten, moge blijken uit het feit dat in maart/april/mei 2002 een exceptioneel grote toename te bespeuren viel. Toen vond de operatie ‘Defensive Shield’ plaats en schetsten Palestijnen en media regelmatig het beeld dat de strijd in het Palestijnse vluchtelingenkamp in Jenin een soort opstand van het getto van Warschau was. In werkelijkheid vielen er onder de Palestijnen 55 doden en aan Israelische kant 22 doden.
De strijd tussen Israel en de Palestijnen ging in de periode januari-begin mei 2003 ‘gewoon door’. Toch kreeg het geweld veel minder aandacht door de oorlog tegen Irak, hetgeen zich weerspiegelde in Nederland door een cijfermatige teruggang van antisemitische incidenten in vergelijking met dezelfde periode van het vorige jaar. Het oude stijgende niveau keerde terug. In hoeverre deze trend zich doorzet valt nu nog niet te zeggen. Vermoedelijk is deze verminderde aandacht voor Israel in de afgelopen maanden niet de enige oorzaak dat antisemitische uitingen in januari-mei 2003 in real life zijn afgenomen. Er is zich nog een ander fenomeen aan het ontwikkelen.
Antizionisme, antisemitisme
De meeste scheldincidenten – doch zeker niet alle – worden gepleegd door jongeren van Noord-Afrikaanse afkomst. Al vanaf 2000 wijst CIDI hierop. Deze jongeren tonen over het algemeen sterke solidariteitsgevoelens met de Palestijnen, en worden beïnvloed door Arabische Tv-zenders die de religieus-antisemitische vooroordelen die in de Arabische wereld leven, naar Europa exporteren via de schotelantenne. Sommige Arabische jongeren van de tweede en derde generatie zijn slecht in de Nederlandse samenleving geïntegreerd. Ze kennen geen onderscheid tussen Joden en Israel. De weerzin tegen de Israelische politiek wordt rechtstreeks vertaald in antisemitische uitingen jegens Joden. De Tweede Wereldoorlog is voor hen een oorlog uit een ver verleden, waarmee zij op geen enkele wijze verwantschap hebben.De verstoringen van de dodenherdenking in 2003 laten dat zeer scherp zien. Sommigen misbruiken de Tweede Wereldoorlog zelfs om bewust te provoceren. Maar het gaat niet alleen om een relatief kleine groep Arabische jongeren.
De samenleving lijkt steeds minder in staat een discussie over Israel zonder vooroordelen over Joden te voeren. Gretta Duisenberg vergelijkt de Israelische politiek met Nazi-praktijken. Wel voegt zij er nog ‘genuanceerd’ aan toe “uitgezonderd de Holocaust”. Juridisch is dat wellicht niet puur antisemitisch, maar deze uitingen kwetsen Joden wel. Evenals haar opmerking over de macht van de Joodse lobby waaraan het politieke succes van Israel te danken zou zijn en haar opmerking 6 miljoen handtekeningen te willen ophalen. Getuige de uitspraak van het Openbaar Ministerie van 23 december 2002 heeft zij met haar laatstgenoemde uitspraak bijgedragen aan het ‘het vergiftigen van de atmosfeer waarin in Nederland het politieke debat moet plaatsvinden’. Zij balanceert regelmatig op de scheidslijn tussen antizionisme en antisemitisme. Zij bedient zich daarbij van anti-Joodse uitlatingen uit frustratie over de situatie van de Palestijnen. Dat is een oud fenomeen, immers al vanaf de Middeleeuwen krijgen Joden de schuld van allerlei misstanden. Kennelijk is ook zij, en zij is bepaald niet de enige, niet in staat onderscheid te maken tussen Joden en de Israelische politiek.
De scheidslijn tussen antisemitisme en kritiek op Israel is inderdaad dun. Laten we het nogmaals stellen: kritiek op Israel als staat, zijn beleid of op de mensenrechtensituatie is geen antisemitisme, hoogstens een politiek verschil van mening. Maar er zijn legio situaties waarin die kritiek gepaard gaat met oneigenlijke beschuldigingen die met de situatie ter plaatse niets van doen hebben. Die beschuldigingen hebben bijna altijd te maken met een negatieve interpretatie van de geschiedenis en de godsdienst van het Joodse volk. Oud-hoogleraar politicologie en moderne geschiedenis Peter Pulzer (Oxford University) heeft in een recent artikel ‘The new antisemitism, or when is a taboo not a taboo?’ een toets ontwikkeld die helpt met het onderscheiden van antisemitisme van anti-Israel kritiek. We geven die toets hier enigszins aangepast weer:
Heeft de betrokken persoon die de uitlating deed:
niet alleen specifieke individuen of organisaties in Israel bekritiseerd, maar ook anonieme collectieven, zoals de Joodse lobby, de Joodse gemeenschap of de Joodse stem?
de economische positie van Joden, betrokkenheid van Joden bij media of één van de andere zogenaamde Joodse eigenschappen benadrukt of overdreven?
geklaagd dat elke kritiek op Israel automatisch als antisemitisme wordt betiteld?
de Israelische regering vergeleken met nazisme en het optreden van het Israelische leger met de SS, Holocaust of genocide?
om boycots en sancties gevraagd die alleen tegen Israel gericht zijn, terwijl hij dat nog nooit heeft gedaan bij andere ernstige zaken in deze wereld?
Als het om beeldmateriaal gaat, dan luidt de aanvullende vraag:
Heeft de kunstenaar/tv-maker:
de davidster gebruikt om Israel´s militaire apparaat te identificeren?
met een keppeltje Israelische politici aangeduid?
Swastika´s gebruikt om de Israeli’s of zionisten te identificeren?
Israeli´s of zionisten geportretteerd op een voor Joden karikaturale wijze?
Als één of meerdere van bovenstaande vragen met ja beantwoord worden, dan komt de persoon die de uitlating heeft gedaan in de gevarenzone en wordt de scheidslijn tussen anti-Israel gedrag en antisemitisme al snel overschreden. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij de anti-Israel demonstratie in Amsterdam op 13 april 2002. Daar werd Sharon vergeleken met Hitler en werden davidsterren gelijkgesteld aan swastika’s. Dit soort uitingen hebben niets meer met het gewone protest tegen Israel te maken. Daarom neemt CIDI ze op in zijn rapport. In geval van vagere scheidslijnen, kiest CIDI voor een voorzichtiger koers en wordt de melding niet opgenomen.
Dit is wellicht ook één van de oorzaken waarom het aantal antisemitische incidenten in ons rapport over de eerste vijf maanden van 2003 getalsmatig is teruggelopen. Verder mag niet vergeten worden dat sinds de vorige rapportage zowel aan Islamitische als aan Joodse kant initiatieven ontplooid zijn om beter met elkaar in gesprek te komen. Ook dit heeft wellicht tot een afname van de incidenten vergeleken met dezelfde periode in 2002 geleid. Dat zou een positieve ontwikkeling zijn.
Joods wereldcomplot
Op het internet wemelt het van personen die menen dat er een wereldsamenzwering van de Joden is om andere mensen te overheersen. In de Arabische staten is die beschuldiging al langer ingeburgerd en zijn de ‘Protocollen van de Wijzen van Zion’ populair als tv-serie. Dit schotschrift uit de tijd van de Tsaren gaat uit van een Joods wereldcomplot. Het heeft in het begin van de twintigste eeuw tot bloedige pogroms in de Oekraine en Rusland geleid. Hoe sterk die gedachte thans in de Arabische media leeft, bleek ook uit de reacties op de oorlog in Irak. Daar kon je alom de beschuldiging horen dat het Amerikaanse optreden tegen Saddam Hussein was bekokstoofd door de Joodse lobby. Dit soort onderbuikgevoelens komt nu bijna achteloos ook in het Nederlandse politieke discours terecht. Voorbeelden zijn de eerder genoemde uitglijers van Gretta Duisenberg, maar ook het artikel over Paul Verhoeven in Veronica Magazine, de (herroepen) uitlating van Adam Curry in ‘Met het oog op morgen’ en niet te vergeten het boek van Peter Edel met het voorwoord van Karel Glastra van Loon. Het zijn juist die terloopse opmerkingen in het openbaar over de Joodse wereldmacht in fatsoenlijke bladen of radioprogramma’s of het zonder meer plaatsen van een antisemitische column in een veel gelezen krant die zorgen baren. Nederland is daarin overigens geen uitzondering.
Europa
Juliane Wetzel, werkzaam bij het Centrum voor Antisemitisme Onderzoek in Berlijn zegt dat de meest voorkomende vorm van hedendaags antisemitisme in Europa de Joodse complottheorie is, zowel binnen rechts als links. Antiglobalisten droegen onlangs in een demonstratie in Duitsland een bord mee, waarop Uncle Sam was afgebeeld met een Joodse haakneus. Aan zijn vinger hangt aan een zijden draadje de globe: Joden bepalen de wereld, ook die van de Amerikanen….
Een onderzoek van het Forum for Countering Antisemitism bevestigt dit beeld. Dit instituut constateert dat zich in vele landen een sfeer van haat aan het ontwikkelen is tegen zowel Israel als Joden, waarin beiden verantwoordelijk worden gehouden voor al het kwaad in de wereld. Het Forum volgt deze ontwikkeling en constateert dat Islamitische organisaties, extreemrechts en extreemlinks elkaar hebben gevonden daar waar het gaat om de Joden als schuldigen aan te wijzen voor alles wat zij mis vinden in onze samenleving. In Nederland is de neonazistische Weerwolf groepering van Eite Homan hiervan een voorbeeld. Deze verspreidt via een Amerikaanse website extreemrechtse Jodenhaat en roept tegelijkertijd op tot de Palestijnse strijd tegen Israel.
Het Steven Roth Instituut van de Universiteit van Tel Aviv, dat onderzoek doet naar antisemitisme wereldwijd en waaraan ook CIDI zijn medewerking verleent, stelt over 2002 een dramatische toename van het aantal incidenten vast. Vooral het feit dat antisemitische activiteiten verschuiven van totalitaire staten naar westerse democratieën noemen de onderzoekers ‘alarmerend’. Wereldwijd vonden in 2002 en begin dit jaar 311 zeer ernstige agressieve incidenten tegen Joden buiten Israel plaats, waarbij in 56 gevallen wapens werden gebruikt. De agressie is vooral toegenomen in Frankrijk, België en Engeland. Maar ook in Noord-Amerika en Rusland is het aantal incidenten gestegen. In Oost-Europa en Zuid-Amerikaanse landen heeft het dezelfde omvang als het voorgaande jaar. In België en Frankrijk werden synagogen in brand gestoken en Joden neergestoken. Tegen deze achtergrond valt hetgeen zich in Nederland tot nu toe heeft voorgedaan mee.
Topics
Genre
Geographic Coverage
Copyright Holder
Original Language
Note
CIDI is the address to report any case of Antisemitism in the Netherlands.Contact CIDI by phone of email if you have experienced any case of antisemitisme in the Netherlands. We will discuss the issue with you and advise about possible (and desirable) next steps to be taken. CIDI: http://www.cidi.nl/
Link
Bibliographic Information
Jaaroverzicht antisemitisme in Nederland 2002 en overzicht 1 januari-5 mei 2003. . 2003: https://archive.jpr.org.uk/object-neth45
